หลายท่านที่เคยป่วยเป็นโรคริดสีดวงทวารหรืออาจจะกำลังป่วยด้วยโรคริดสีดวงทวารก็ตามแต่ อาจจะยังไม่ทราบว่าโรคริดสีดวงทวารเกิดขึ้นได้อย่างไร เราจะมาเรียนรู้กลไกการเกิดริดสีดวงทวารเพื่อให้คนที่กำลังเจ็บป่วยด้วยโรคริดสีดวงทวารหรือคนอยากจะหาความรู้เกี่ยวก้บโรคริดสีดวงทวารได้ทราบกัน ข้อมูลในวันนี้อาจหลายท่านอาจจะคิดว่ามีรูปภาพตัวอย่างที่น่ากลัว แต่ทางเราได้พยายามใช้รูปภาพตัวอย่างที่ดูไม่น่ากลัว เพราะฉะนั้นเรารับรองว่าบทความที่ท่านจะได้อ่านต่อไปนี้ไม่มีอะไรน่ากลัว มีแต่สาระดีๆครับ
ก่อนที่เราจะอธิบายกันว่าริดสีดวงทวารเกิดขึ้นได้อย่างไรนั้น เราต้องมีการเรียนรู้เกี่ยวกับอวัยวะในส่วนของทวารหนักเสียก่อน แต่อย่าเพิ่งคิดว่าจะเป็นอะไรที่เข้าใจยาก เรามีรูปภาพประกอบคำอธิบายเพื่อให้ท่านเข้าใจได้ง่ายอย่างแน่นอน
รู้จักกับอวัยวะที่เกียวข้องกับโรคริดสีดวงทวารหนัก
กายวิภาคของทวารหนัก
จากภาพด้านบน”กายวิภาคของทวารหนัก” ที่เราอยากให้ท่านรู้จัก
- Rectum คือ ลำไส้ตรง
- Anus คือ รูทวารหนัก
- Internal anal sphinctor คือ กล้ามเนื้อหูรูดทวารหนักภายใน
- External anal sphinctor คือ กล้ามเนื้อหูรูดทวารหนักภายนอก
- ส่วนที่เป็นสีน้ำเงินของภาพที่อยู่ด้านบน เรียกว่า เบาะรองหรือหมอนรอง (cushion) ซึ่งเป็นบริเวณที่เกิดริดสีดวงทวารชนิดภายใน
- ส่วนที่เป็นสีน้ำเงินของภาพที่อยู่ด้านล่าง เรียกว่า ปากทวารหนัก ซึ่งเป็นบริเวณที่เกิดริดสีดวงทวารชนิดภายนอก
หมอนรองถูกคลุมด้วยเยื่อบุทวารหนักและประกอบไปด้วยกล้ามเนื้อและเส้นเลือดจำนวนมาก
ส่วนปากทวารหนักจะปกคลุมด้วยเยื่อบุต่างๆและมีเส้นประสาทรับความรู้สึกเจ็บปวดอยู๋
หน้าที่เบาะรองหรือหมอนรองจะยืดออกเมื่อมีการเบ่งถ่ายอุจจาระก้อนใหญ่ เพื่อป้องกันทวารหนักฉีกขาด นอกจากนี้ปกติแล้วในขณะที่คนเราไม่ได้ถ่ายอุจจาระ ทวารหนักจะปิดด้วยกล้ามเนื้อหูรูดและหมอนรอง เพื่อป้องกันอุจจาระเล็ด
ทวารหนักปกติด้านขวามือก้บทวารหนักที่เป็นริดสีดวงทวารด้านซ้ายมือ
ถึงตรงนี้หลายท่านอาจจะสงสัยว่า “ทำไมเน้นเรื่องหมอนรองหรือเบาะรองมาก ?” ก็เพราะว่าริดสีดวงทวารเกิดขึ้นจากการที่คนเราเบ่งอุจจาระก้อนใหญ่จนหมอนรองถูกเลื่อนออกมาเรื่อยๆจนยื่นออกนอกทวารหนัก ถ้าเป็นชนิดนี้เรียกว่าริดสีดวงทวารภายใน
แต่ถ้าหมอนรองถูกดันเลือนต่ำออกมามากจนกระทั่งเนื้อเยื่อบริเวณปากทวารหนักถูกดันออกไปด้วย จนสามารถมองเห็นได้จากปากทวารได้ว่ามีเนื้อยื่นหรือก้อนนูนออกมาจากปากทวาร แบบนี้เรียกว่า ริดสีดวงทวารชนิดภายนอก (และมีริดสีดวงทวารชนิดภายในร่วมอยู่ด้วย)
เพราะฉะนั้นถ้าเราลดการเสียดสีของเบาะรองก็จะช่วยทำให้ลดความเสี่ยงในการเกิดริดสีดวงทวารได้ พูดง่ายๆ คือทำอย่างไรไม่ให้ถ่ายแข็งและก้อนใหญ่
โรคริดสีดวงทวารหนักมีกี่ประเภท?
ถ้าเราจะกล่าวชนิดถึงของริดสีดวงทวาร ตามหนังสือหรือเว็บไซต์ที่ให้ข้อมูลทั่วไปมักจะแบ่งริดสีดวงทวารเป็นประเภท ดังนี้
โรคริดสีดวงทวารหนักในตำแหน่งต่างๆ
- ริดสีดวงทวารชนิดภายใน (internal hemorrhiod) บริเวณหัวของริดสีดวงจะอยู่ภายในรูทวารซึ่งผู้ที่ป่วยมักจะไม่เจ็บปวด ไม่สามารถมองเห็นหรือคลำได้จากภายนอกในช่วงแรกที่ยังเป็นไม่มาก แต่ถ้าเป็นมากจะสามารถคลำได้หรือมองเห็นได้ (Prolapsed internal hemorrhiod)
- ริดสีดวงทวารชนิดภายนอก (external hemorrhiod) หัวของริดสีดวงจะอยู่มองเห็นและคลำได้เนื่องจากอยู่บริเวณปากทวาร ผู้ป่วยจะรู้สึกเจ็บปวด เพราะว่าบริเวณปากทวารมีประสาทรับความรู้สึกอยู่จำนวนมาก
โดยส่วนใหญ่แล้วผู้ป่วยที่เป็นริดสีดวงทวารที่ไปพบแพทย์มักจะเข้าใจว่าตนเองเป็นริดสีดวงทวารชนิดภายนอกเพียงเท่านั้น แต่ในความเป็นจริงแล้วมักจะเป็นริดสีดวงทวารทั้งสองประเภทร่วมกัน แต่เนื่องจากริดสีดวงทวารภายในในระยะแรกคลำไม่ได้และมองไม่เห็นทำให้ไม่สามารถทราบได้ว่าตนเองเป็นริดสีดวงทวารภายในร่วมอยู่ด้วย
อาการของโรคริดสีดวงทวารหนัก
เราจะสังเกตได้อย่างไรว่ามีอาการริดสีดวงทวารเกิดขึ้นกับเราแล้ว คนทั่วไปถึงแม้ว่าตนเองมีอาการหรือว่าป่วยเป็นโรคริดสีดวงทวารจริงบางครั้งก็ยังไม่รู้ เนื่องจากไม่ทันสังเกตหรืออาจจะสังเกตไม่เป็นก็เป็นได้
วันนี้เราจึงได้รวบรวมเนื้อหาเกี่ยวกับการสังเกตอาการของริดสีดวงทวารหนัก มาให้ท่านได้ศึกษากันเอาแบบสรุปๆแต่ได้ใจความกันดีกว่าครับ ซึงพอสรุปได้ดังนี้
- มีเลือดสดๆไหลออกมาหลังการถ่ายอุจจาระ การที่มีเลือดไหลออกมาหลังการถ่ายอุจจาระนั้น เกิดจากการเลื่อนตัวของเบาะรอง หลังจากที่เบาะรองมีการเลื่อนตัวลงมาจะทำให้เยื่อบุผนังของทวารหนักบางลงและพร้อมที่จะเป็นแผลหรือฉีกขาดได้ ถ้าเราถ่ายอุจจาระแข็ง เพราะว่าอุจจาระแข็งนั้นจะเสียดสีบริเวณเยื่อบุทวารที่บางลงจนเกิดเป็นแผลได้นั่นเอง
- มีเนื้อยื่นออกมาตอนที่เราทำการถ่ายอุจจาระ ถ้าเป็นลักษณะนี้ คือ เบาะรองเลื่อนต่ำลงมาจนดันเยื่อบุทวารหนักยื่นพ้นออกมาจากรูทวารหนัก
- คันบริเวณปากทวารหนัก เนื่องจากธรรมชาติของบริเวณที่เป็นเยื่อบุทวารหนัก จะมีน้ำหล่อลื่นอยู่เสมอทำให้อาจเกิดอาการคันได้
- เจ็บปวดบริเวณปากทวารหนัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งตอนถ่ายอุจจาระ ในกรณีเยื่อบุทวารยื่นออกมาพ้นรูทวารแล้วไม่สามารถดันให้กลับเข้าไปได้ จะทำให้เกิดการคั่งของเลือด สร้างความเจ็บปวดแก่ผู้ป่วยเป็นอย่างยิ่ง
- เมื่อคลำดูพบก้อนหรือเม็ดบริเวณทวารหนัก เม็ดหรือก้อนจะเรียกว่ามักจะถูกเรียกว่า หัวริดสีดวง
เมื่อทราบดังนี้แล้วท่านที่มีอาการดังกล่าวควรจะไปพบแพทย์เพื่อทำการตรวจให้แน่ใจว่า ตนเองป่วยเป็นโรคริดสีดวงทวารหนักหรือไม่ครับ
ระยะของโรคริดสีดวงทวารหนัก
มีทั้งหมด 4 ระยะ ดังต่อไปนี้
ปัจจัยที่ทำให้เกิดโรคริดสีดวงทวารหนัก
ถ้าเราจะพูดถึงปัจจัยหรือสาเหตุที่ทำให้เกิดริดสีดวงทวารหนักนั้น เราจะพูดถึงสิ่งที่ทำให้เบาะรองถูกเลื่อนต่ำลงมาจนยื่นพ้นปากทวารและ/หรือสิ่งที่ทำให้ผิวหนังบริเวณทวารหนักเกิดการโป่งพอง ซึ่งปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดริดสีดวงทวารนั้นมีดังนี้
- มีญาติพี่น้องที่เคยป่วยเป็นโรคริดสีดวงทวาร คนที่มีญาติที่ป่วยเป็นโรคริดสีดวงทวารมีโอกาสป่วยมากกว่าคนปกติ
- มีอาการท้องผูกเรื้อรัง อันนี้คงไม่ต้องอธิบายมาก สำหรับคนที่ท้องผูกเรื้อร้งมักถ่ายอุจจาระเป็นก้อนแข็งและใหญ่เป็นอันตรายต่อเบาะรอง
- ชอบนั่งถ่ายอุจจาระนานๆ ขณะที่คนเรานั่งถ่ายเป็นเวลานานอาจจะส่งผลให้เบาะรองเลื่อนตัวต่ำลง
- กล้ามเนื้อเบาะรองหย่อนยาน พบในผู้สูงอายุ
- มีนิสัยชอบใช้ยาระบายหรือยาถ่ายบ่อยๆ โดยไม่จำเป็น
เมื่อทราบอย่างนี้แล้ว ก็ควรหลีกเลี่ยงปัจจัยหรือเปลี่ยนอุปนิสัยบางอย่าง เพื่อที่จะได้ไม่เป็นริดสีดวงทวารกันดีกว่านะครับ
แนวทางการรักษาโรคริดสีดวงทวารหนัก
แนวทางการรักษามีอยู่หลักๆสองวิธี คือ
